Trâu là một trong 12 con giáp - tức những con vật được dùng làm biểu tượng cho thời gian một năm theo quan niệm dân gian. Vì vậy, những năm Sửu thường mang theo nhiều ước vọng của mọi người gắn với những đặc tính tốt của loài vật này. Hình ảnh trâu còn gắn với sáng tạo của cộng đồng, cá nhân và được thừa nhận nguồn gốc xuất xứ cũng bởi cộng đồng thời nay khá nhiều nhãn hiệu có chứa hình ảnh hoặc từ "trâu" đã được đăng ký, bảo hộ độc quyền.
Hình ảnh con trâu gắn với những biểu tượng văn hóa từ xa xưa
Từ buổi đầu sơ khởi của đất nước, con trâu đã được tạc thành hiện vật trang trí gắn liền với cư dân người Việt cổ ngay tại trung tâm của đồng bằng sông Hồng (các vật đeo hình trâu được chế tác bằng đá ngọc đã được tìm thấy ở văn hóa Gò Mun, cách ngày nay khoảng 3000 năm).
"Con trâu - Đầu cơ nghiệp" gắn liền với cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, trâu có sức sản xuất lớn, vừa dùng để cày bừa ruộng, kéo xe, kéo gỗ, kéo đá,...Chính vì thế, con trâu từ lâu đã trở thành giá trị tài sản, thước đo của sự giàu có (giàu khi có “ba bò chín trâu”), nên dân gian có câu "con trâu là đầu cơ nghiệp". Một trong ba việc lớn trong đời người là tậu trâu, cưới vợ, làm nhà.
Hình ảnh trâu còn được gửi gắm biết bao ân tình của người Việt xưa qua những câu ca dao, tục ngữ mà đến tận ngày nay bất kỳ ai cũng thuộc nằm lòng:
“Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây, trâu đấy ai mà quản công
Bao giờ cây lúa còn bông
Thời còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn”
Hình tượng con trâu là khối tài sản tinh thần chung của người Việt nhưng cách thể hiện, cách ghi nhớ, cách sáng tạo hình ảnh ấy mang đậm dấu ấn riêng của những người sáng tạo, dù là nghệ nhân của các dòng tranh dân gian hay những người họa sĩ, điêu khắc gia thời hiện đại. Trâu đi vào dòng tranh dân gian Đông Hồ trong những bức vẽ “chăn trâu thả diều”, “chăn trâu thổi sáo”, “chăn trâu học bài” ngộ nghĩnh, đặc tả sự thanh bình của làng quê. Đến thế kỷ 20, hình tượng trâu cũng là một đề tài được ưa chuộng trong tranh của nhiều họa sĩ bậc thầy như: Nguyễn Sáng (Chọi trâu), Nguyễn Tư Nghiêm (Con nghé, 12 con giống), Tô Ngọc Vân (Con trâu quả thực)... Gần đây hơn, khi đăng cai Đại hội Thể thao Đông Nam Á SEA Games năm 2003, các nhà tổ chức Việt Nam đã chọn Trâu vàng làm “linh vật” tượng trưng cho ước vọng về mùa màng tốt đẹp, ấm no, hạnh phúc, sức mạnh và tinh thần thượng võ của người Việt.
Thời nay hình tượng trâu còn góp phần tạo nên tài sản trí tuệ của tổ chức, cá nhân
Hiện nay, hình ảnh trâu gắn liền với các nhãn hiệu của các tổ chức,cá nhân có thể được đăng ký, bảo hộ độc quyền. Tra cứu trên Thư viện điện tử IPLIB của Cục Sở hữu trí tuệ với nhãn hiệu có từ khóa là “trâu” hoặc “buffalo”, đã có đến 238 nhãn hiệu nộp đơn đăng ký, trong đó có 142 nhãn hiệu đã được cấp văn bằng bảo hộ, trong đó nhiều nhãn hiệu thuộc về các sản phẩm truyền thống sản xuất nông nghiệp của Việt Nam như giống, lương thực, thực phẩm, máy móc phục vụ sản xuất nông nghiệp…
Việc đăng ký bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ như bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho những sản vật đặc trưng của vùng miền, bảo hộ nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, sáng chế cho các sáng tạo riêng... là việc mà các tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp cần quan tâm đến. Đặc biệt, việc đăng ký bảo hộ nhãn hiệu mang lại cho doanh nghiệp, cá nhân, tổ chức sự độc quyền ngăn chặn người khác sử dụng nhãn hiệu giống hoặc tương tự gây nhầm lẫn, dẫn đến người tiêu dùng có thể bị mắc lừa còn người sáng tạo có nhãn hiệu bị thất thu, thậm chí bị tổn hại danh tiếng nếu sản phẩm của đối thủ cạnh tranh có chất lượng thấp. Đối với những sản phẩm đặc trưng của vùng miền, việc đăng ký bảo hộ độc quyền nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý còn góp phần bảo hộ lợi ích của cộng đồng, của dân tộc đó, hoặc của quốc gia.
Đơn cử một số nhãn hiệu có chứa hình ảnh hoặc từ "trâu" đã được đăng ký bảo hộ:
Nhãn hiệu tập thể “Trâu Bảo Yên” của Hội nông dân huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai (số đơn 4-2013-23148, số giấy chứng nhận 4-0225900).
Nhãn hiệu tập thể "Trâu Chiêm Hóa Tuyên Quang" của Hội Nông dân huyện Chiêm Hóa, Tuyên Quang (số đơn 4-2015-11757, số giấy chứng nhận 4-0255719).
Nhãn hiệu “Trâu nhà nông” của Hợp Tác Xã Cao Su Quận 3 ở thành phố Hồ Chí Minh từ năm 1989 (số đơn 4-1989-01364, số giấy chứng nhận 4-0001275).
Nhãn hiệu ngô “SPC C Trâu vàng lực sĩ 99 Giống bắp lai đơn VN 25 - 99 NGAN HAN - HAT DEP - NANG SUAT CAO” của công ty bảo vệ thực vật Sài Gòn (số đơn 4-2004-03196, số giáy chứng nhận 4-0072141)
Nhãn hiệu thuốc bảo vệ thực vật “Khoẻ như trâu” của công ty Bayer Việt Nam (số đơn 4-2004-13451, số giấy chứng nhận 4-0073232).
Nhãn hiệu gạo “Con trâu vàng” của Công ty chế biến gạo Việt Nguyên/Công ty lương thực Tiền Giang ở Mỹ Tho, Tiền Giang, từ năm 1995 (số đơn 4-1995-22677, số giấy chứng nhận 4-0019006).
Con trâu là biểu tượng của sự an lành và sức khỏe, nhất là trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 hiện nay, có lẻ đây là đều mà mọi người dân đều mong ước trong năm mới Tân Sửu 2021.
(Tin tổng hợp từ http: //www.noip.gov.vn/).
Văn phòng Sở KH&CN (Trúc Phương)